Cakārantadhātu
Loca dassane. Loceti, locayati. Locanaṃ. Rūpārammaṇaṃ locayati passatīti locanaṃ, cakkhu.
Kici maddane. Kiñceti, kiñcayati. Kiñcanaṃ, akiñcano.
Tattha kiñcananti palibodho. Kiñceti satte maddatīti kiñcanaṃ. Kiñcanasaddo maddanatthe vattati. Manussā hi vīhiṃ maddantā goṇaṃ ‘‘kiñcehi kāpila, kiñcehi kāpilā’’ti vadanti.
Paci vitthāre. Pañceti, pañcayati. Papañceti, papañcayati. Papañcā.
Ettha papañcāti taṇhāmānadiṭṭhiyo. Etā hi attanissitānaṃ sattānaṃ saṃsāraṃ papañcenti vitthinnaṃ karontīti papañcāti vuccanti. Atha vā papañcenti yattha sayaṃ uppannā taṃsantānaṃ vitthārenti ciraṃ ṭhapentīti papañcā. Lokiyā pana ‘‘amhākaṃ tumhehi saddhiṃ kathentānaṃ papañco hotī’’tiādīni vadantā kālassa cirabhāvaṃ papañcoti vadanti, sāsane pana dvayampi labbhati.
Sicca kuḍḍane. Sicceti, siccayati.
Vañcu palambhane. Palambhanaṃ upalāpanaṃ. Vañceti, vañcayati. Vañcako, vañcanaṃ. Bhūvādigaṇe pana vañcadhātu gatyatthe vattati. ‘‘Santi pādā avañcanā’’ti hi pāḷi
Cacca ajjhayane. Cacceti, caccayati.
Cu cavane. Cāveti, cāvayati. Añño ‘‘cu sahane’’ iti brute. Cāveti, cāvayati, sahatīti attho.
Añcu visesane. Añceti, añcayati.
Loca bhāsāyaṃ. Loceti, locayati. Locanaṃ, locayati samavisamaṃ ācikkhantaṃ viya bhavatīti locanaṃ, cakkhu.
Raca patiyatane. Raceti, racayati. Racanā, viracitaṃ, kesaracanā, gāthāracanā.
Sūcapesuññe. Pisuṇabhāvo pesuññaṃ. Sūceti, sūcayati. Sūcako.
Pacca saṃyamane. Pacceti, paccayati.
Rica viyojanasampajjanesu. Receti, recayati. Seṭṭhiputtaṃ vireceyya. Vireceti, virecayati. Virecako, virecanaṃ.
Vaca bhāsane. Vaceti, vacayati. Bhūvādigaṇepi ayaṃ vattati. Tadā tassā ‘‘vatti, vacati, avoca, avocu’’ntiādīni rūpāni bhavanti. Kārite pana ‘‘antevāsikaṃ dhammaṃ vāceti, vācayatī’’ti rūpāni. Vattuṃ, vattave, vatvā, vuttaṃ, vuccati.
Acca pūjāyaṃ. Acceti, accayati. Brahmāsurasuraccito.
Sūca gandhane. Suceti, sūcayati. Sūcako, suttaṃ.
Ettha ca attatthaparatthādibhede atthe sūcetīti suttaṃ. Tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ.
Kaca dittiyaṃ. Kacceti, kaccayati. Kacco.
Ettha kaccoti rūpasampattiyā kacceti dibbati virocatīti kacco, evaṃnāmako ādipuriso, tabbaṃse jātā purisā ‘‘kaccānā’’tipi ‘‘kaccāyanā’’tipi ‘‘kātiyānā’’tipi vuccanti, itthiyo pana ‘‘kaccānī’’tipi ‘‘kaccāyanī’’tipi ‘‘kātiyānī’’tipi vuccanti.
Cakārantadhāturūpāni.
Chakārantadhātu
Milechaabyattāyaṃ vācāyaṃ. Mileccheti, milecchayati. Milakkhu.
Ettha milakkhūti mileccheti abyattavācaṃ bhāsatīti milakkhu.
Kuccha avakkhepe. Avakkhepo adhokhipanaṃ. Kuccheti, kucchayati.
Viccha bhāsāyaṃ. Viccheti, vicchayati.
Chakārantadhāturūpāni.
Jakārantadhātu
Vajja vajjane. Vajjeti, vajjayati. Parivajjanako. Vajjito sīlavantehi, kathaṃ bhikkhu karissasīti.
Tujja balapālanesu. Tujjeti, tujjayati.
Tuji piji hiṃsābaladānaniketanesu. Niketanaṃ nivāso. Tuñjeti, tuñjayati. Piñjeti. Piñjayati.
Khaji kicchajīvane. Khañjeti, khañjayati. Khañjo.
Khaji rakkhaṇe. Tādisāniyeva rūpāni. Bhūvādigaṇe ‘‘khaji gativekalleti imissā ‘‘khañjatī’’ti rūpaṃ.
Pūja pūjāyaṃ. Pūjeti, pūjayati. Pūjā. Esāva pūjanā seyyo. Pūjako, pūjito, pūjanīyo, pūjaneyyo, pūjetabbo, pujjo.
Gajamaddanasaddesu. Gajeti, gajayati. Gajo.
Tija nisāne. Tejeti, tejayati.
Vaja magganasaṅkhāresu. Vajeti, vajayati.
Tajja santajjane. Tajjeti, tajjayati. Santajjeti, santajjayati. Santajjito.
Ajja paṭisajjane. Ajjeti, ajjayati.
Sajja sajjane. Sajjeti, sajjayati dānaṃ. Gamanasajjo hutvā.
Bhaja vissāse. Bhajeti, bhajayati. Bhūvādigaṇe pana ‘‘bhajatī’’ti rūpaṃ, bhatti, sambhatti.
Tuji piji luji bhaji bhāsāyaṃ. Tuñjeti, tuñjayati. Piñjeti, piñjayati. Luñjeti, luñjayati. Bhañjeti, bhañjayati. Kathetīti attho.
Ruja hiṃsāyaṃ. Rojeti, rojayati. Rogo.
Bhāja puthakammani. Puthakammaṃ puthakkaraṇaṃ, visuṃ kriyāti attho. Bhājeti, bhājayati. Vibhājeti, vibhājayati. Vibhatti.
Sabhāja sītisevanesu. Sabhājeti, sabhājayati.
Laja pakāsane. Lajeti, lajayati. Lājā.
Yuja saṃyamane. Saṃpubbo bandhane. Yojeti, yojayati. Saṃyojeti, saṃyojayati. Saṃyojanaṃ.
Majja soceyyālaṅkāresu. Majjeti, majjayati. Sammajjeti, sammajjayati. Sammajjā.
Bhājabhājanadānesu. Bhājeti, bhājayati. Kathaṃ vessantaro putto, gajaṃ bhājeti sañcaya.
Jakārantadhāturūpāni.
Jhañantā appasiddhā. Saddasatthe pana ‘‘ñā niyojane’’ti paṭhanti, rūpaṃ pana buddhavacanānukūlaṃ na bhavati, tasmā na dassitaṃ amhehi.