Tatiyakaṇḍa
571, 624.Paccayādaniṭṭhā nipātanā sijjhanti,
Saṅkhyānāmasamāsataddhitākhyātakitakappamhi sappaccayā ye saddā aniṭṭhaṅgatā, te sādhanena nirakkhitvā sakehi sakehi nāmehi nipātanā sijjhanti.
Saṅkhyāyaṃ tāva – ekassa etā hoti, dasassa ca dakārassa rakārādeso hoti. Eko ca dasa ca ekārasa.
Dvissa bā hoti, dasassa ca dakārassa rakārādeso hoti, dve ca dasa ca bārasa.
Dvissa bā hoti, dasassa ca vīsaṃ hoti. Dve ca vīsañca bāvīsaṃ.
Chassa so hoti, dasassa ca dakārassa ḷo hoti, cha ca dasa ca soḷasa.
Chaāyatanamhi chassa saḷo hoti, saḷāyatanaṃ. Evaṃ sesā saṅkhyā kātabbā.
Nāmike tāva-ima samāna aparaiccetehi jjajju paccayā honti, ima samānasaddānañca akārasakārādesā honti. Imasmiṃ kāle ajja, ajju, samāne kāle sajja, sajju, aparasmiṃ kāle aparajja, aparajju.
Samāse tāva – bhūmigato, apāyagato, issarakataṃ. Sallaviddho, kathinadussaṃ, corabhayaṃ, dhaññarāsi, saṃsāradukkhaṃ, pubbāparaṃ.
Taddhite tāva – vāsiṭṭho, bhāradvājo, bhaggavo, paṇḍavo, kāleyyo.
Ākhyāte tāva – ‘‘asa bhāve’’ti dhātuto vattamānesu ekavacanabahuvacanesu ekavacanassa tissa sso hoti antena saha, bahuvacanassa antissa ssu hoti antena saha. Evamassa vacanīyo, evamassu vacanīyā.
Āṇattiyaṃ hissa ssu hoti vā, gacchassu, gacchāhi.
Kitake tāva – vada hanaiccevamādīhi dhātūhi kapaccayo hoti, vadassa ca vādo hoti, hanassa ca ghāto hoti. Vādako, ghātako.
Naṭadhātuto tapañcayassa cca ṭṭādesā honti antena saha. Naccaṃ, naṭṭaṃ. Iccevamādayo nipātanā sijjhanti.
572, 625.Sāsa disato tassa riṭṭho ca.
Sāsa disaiccevamādīhi dhātūhi tapaccayassa riṭṭhādeso hoti ṭhāne.
Anusiṭṭho so mayā, diṭṭhaṃ me rūpaṃ.
Caggahaṇena kiccatakārassa ca tuṃ paccayassa ca raṭṭharaṭṭhuṃādesā honti. Dassanīyaṃ daṭṭhabbaṃ. Daṭṭhuṃ vihāraṃ gacchanti samaṇānaṃ.
573, 626.Sādisanta puccha bhanja hansādīhiṭṭho.
Sakāranta puccha bhanja hansa iccevamādīhi dhātūhi tapaccayassa sahādibyañjanena ṭṭhādeso hoti ṭhāne.
Tuṭṭho, ahinā daṭṭho naro, mayā puṭṭho, bhaṭṭho, pabhaṭṭho, haṭṭho, pahaṭṭho, yiṭṭho. Evamaññepi dhātavo sabbattha yojetabbā.
574, 613.Vasato uṭṭha.
Vasaiccetamhā dhātumhā takārapaccayassa sahādibyañjanena uṭṭhādeso hoti ṭhāne.
Vassaṃvuṭṭho.
575, 614.Vassa vā vu.
Vasasseva dhātussa tapaccaye pare vakārassa ukārādeso hoti vā.
Vusitaṃ brahmacariyaṃ, uṭṭho. Vuṭho vā.
576, 607.Dhaḍha bha ye hi dha ḍhā ca.
Dha ḍha bha haiccevamantehi dhātūhi takārapaccayassa yathākkamaṃ dha ḍhādesā honti.
Yathā? Buddho bhagavā, vaḍḍho bhikkhu, laddhaṃ me patthacīvaraṃ, agginā daḍḍhaṃ vanaṃ.
577, 628.Bhanjato gvo ca.
Bhanjato dhātumhā takārapaccayassa ggo ādeso hoti sahādibyañjanena.
Bhaggo.
578, 560.Bhujādīnamanto no dvi ca.
Bhujaiccevamādīnaṃ dhātūnaṃ anto no hoti, tapaccayassa ca dvitāvo hoti.
Bhutto, bhuttāvī, catto, satto, ratto, yutto, vivitto.
579, 629.Vaca vāvu.
Vacaiccetassa dhātvassa vakārassa ukārādeso hoti anto cakāro no hoti, tapaccayassa ca dvebhāvo hoti vā.
Vuttaṃ bhagavatā, uttaṃ vā.
580, 630.Gupādīnañca.
Gupaiccevamādīnaṃ dhātūnaṃ anto ca byañjano no hoti, tapaccayassa ca dvebhāvo hoti.
Sugutto, catto, litto, santatto, utto, vivitto, sitto. Evamaññepi yojetabbā.
581, 616.Tarādīhi iṇṇo.
Taraiccevamādīhi dhātūhi tapaccayassa iṇṇādeso hoti, anto ca byañjano no hoti.
Taratīti tiṇṇo, uttaratīti uttiṇṇo, saṃpūratīti sampuṇṇo, turatīti tuṇṇo, parijīratīti parijiṇṇo, ākiratīti ākiṇṇo.
582, 631.Bhidāditoinna anna īṇāvā.
Bhidiiccevamādīhi dhātūhi tapaccayassa inna anna īṇādesā honti vā, anto ca byañjano no hoti.
Bhinditabboti bhinno, chindīyatīti chinno, ucchindīyitthāti ucchinno, dīyatīti dinno, nisīdatīti nisinno, suṭṭhu chādīyatīti suchanno, khidatīti khinno, rodatīti runno, khīṇā jāti.
Vāti kimatthaṃ? Bhijjatīti bhitti.
583, 617.Susa paca sakato kkha kkā ca.
Susa paca sakaiccevamādīhi dhātūhi tapaccayassa kkhakkādesā honti, anto ca byañjano no hoti.
Sussatīti sukkhaṃ, kaṭṭhaṃ, paccatīti pakkaṃ, phalaṃ. Sakati samattheti, pūjetīti vā sakko, sujampati.
584, 618.Pakkamādīhi nto ca.
Pakkamaiccevamādīhi dhātūhi tapaccayassa ntoādeso hoti, anto ca no hoti.
Pakkamatīti pakkanto, vibbhamatīti vibbhanto, saṅkanto, khanto, santo, danto, vanto.
Caggahaṇaṃ kimatthaṃ? Teheva dhātūhi tapaccayassanti hoti. Anto ca no hoti. Kanti, khanti. Evaṃ sabbattha.
585, 619.Janādīnamā timhi ca.
Janaiccevamādīnaṃ dhātūnaṃ antassa byañjanassa āttaṃ hoti tapaccaye pare, timhi ca.
Ajanīti jāto, jananaṃ jāti.
Timhīti kimatthaṃ? Aññasmimpi paccaye pare ākāranivattanatthaṃ. Janitvā, janitā, janituṃ, janitabbaṃ iccevamādi.
586, 600.Gama khana hana ramādīnamanto.
Gama khana hana ramuiccevamādīnaṃ dhātūnaṃ anto byañjano no hoti vā tapaccaye pare timhi ca.
Sundaraṃ nibbānaṃ gacchatīti sugato. Sundaraṃ nibbānaṃ gacchatīti sugati, khataṃ, khati. Upahataṃ, upahati. Rato, rati, mato, mati.
Vāti kimatthaṃ? Ramato, ramati.
587, 632.Rakāro ca.
Rakāro ca dhātūnamantabhūto no hoti tapaccaye, pare timhi ca.
Pakārena karīyatīti pakato, paṭhamaṃ karīyatīti pakati, visarīyatīti visato, visati.
588, 620.Ṭhāpānami ī ca.
Ṭhā pāiccetesaṃ dhātūnaṃ antassa ākārassa ikāra īkārādesā honti yathāsaṅkhyaṃ tapaccaye pare, timhi ca.
Yatra ṭhito, ṭhiti, pīto, pīti.
589, 621.Hantehi ho hassa ḷo vā adahanahānaṃ.
Hakārantehi dhātūhi tapaccayassa hakārādeso hoti, hakārassa dhātvantassa ḷo hoti vā adahanahānaṃ.
Āruhitthāti āruḷho. Gāḷho, bāḷho. Mūḷo.
Adahanahānamiti kimatthaṃ? Dayhatīti daḍḍho, saṃsuṭṭhu nayhatīti sannaddho.
Iti kibbidhānakappe tatiyo kaṇḍo.