Assatthitaddhita
‘‘Medhā yassa atthi, tasmiṃ vā vijjatī’’ti viggahe –
398.Tadassatthīti vī ca.
Paṭhamāvibhatyantā ‘‘tadassa atthi, tasmiṃ vā vijjati’’ iccetesvatthesu vīpaccayo hoti. Medhāmāyā saddehi cāyaṃ. Medhāvī, medhāvino. Itthiyaṃ īkārantattā ‘‘patibhikkhurājīkārantehi inī’’ti inī, medhāvinī, medhāviniyo. Napuṃsake medhāvi kulaṃ. Evaṃ māyāvī, māyāvinī, māyāvi cittaṃ.
Caggahaṇena so i lava ālādippaccayā ca. Yathā – sumedhā yassa atthi, tasmiṃ vā vijjatīti sumedhaso, rassattaṃ. Evaṃ lomaso. Picchaṃ assa atthi, tasmiṃ vā vijjatīti picchilo. Evaṃ phenilo, tuṇḍilo, jaṭilo. Kesā assa atthīti kesavo, vācālo iccādi.
‘‘Tapo assa atthi, tasmiṃ vā vijjatī’’ti viggahe –
‘‘Tadassatthī’’ti adhikāro.
399.Tapādito sī.
Tapaiccevamādito sīpaccayo hoti ‘‘tadassatthi’’ iccetasmiṃ atthe. Sassa dvibhāvo. Tapassī, tapassino, tapassinī, tapassi. Evaṃ tejassī, yasassī, manassī, payassī.
‘‘Daṇḍo assa atthi, tasmiṃ vā vijjatī’’ti viggahe –
400.Daṇḍādito ikaī.
Ādisaddoyaṃ pakārattho, daṇḍaiccevamādito avaṇṇantā ika ī iccete paccayā honti ‘‘tadassatthi’’ iccetasmiṃ atthe. Daṇḍiko, daṇḍī, daṇḍino, daṇḍinī. Evaṃ māliko, mālī, mālinī, chattiko, chattī, rūpiko, rūpī, kesiko, kesī, saṅghī, ñāṇī, hatthī iccādi.
401.Madhvādito ro.
Madhuādito rappaccayo hoti ‘‘tadassatthī’’ti atthe. Madhu assa atthi, tasmiṃ vā vijjatīti madhuro guḷo, madhurā sakkharā, madhuraṃ khīraṃ, kuñjā hanū etassa santīti kuñjaro, sabbasmiṃ vattabbe mukhamassa atthīti mukharo, susi assa atthīti susiro. Evaṃ ruciro, nagaro.
‘‘Guṇo assa atthi, tasmiṃ vā vijjatī’’ti viggahe –
402.Guṇāditovantu.
Guṇaiccevamādito vantuppaccayo hoti ‘‘tadassa atthī’’ti atthe. Vibhattilope, nāmabyapadese ca kate syādyuppatti. Guṇavantu si, ‘‘savibhattissa, ntussā’’ti adhikicca ‘‘ā simhī’’ti āttaṃ, guṇavā puriso, sesaṃ ñeyyaṃ. Evaṃ gaṇavā, kulavā iccādayo. Itthiyaṃ ‘‘ṇava ṇika ṇeyyaṇantūhī’’ti īpaccayo, ‘‘vā’’ti vattamāne ‘‘ntussa tamīkāre’’ti takāro, guṇavatī, guṇavantī iccādi. Napuṃsake ‘‘aṃ napuṃsake’’ti savibhattissa ntussa amādeso, guṇavaṃ iccādi.
‘‘Sati assa atthi, tasmiṃ vā vijjatī’’ti viggahe –
‘‘Tadassatthī’’ti vattate.
493.Satyādīhi mantu.
Satiiccevamādīhi avaṇṇantarahitehi paṭhamāvibhatyantehi liṅgehi mantuppaccayo hoti ‘‘tadassatthī’’ti atthe. Sesaṃ guṇavantusamaṃ. Satimā, satimatī, satimantī, satimaṃ. Evaṃ dhitimā, gatimā iccādayo.
Tathā ‘‘āyu assa atthīti āyu mantu’’iccatra –
404.Āyussukārāsamantumhi.
Āyussa ukāro asa hoti mantumhīti asādeso. Āyasmā, sesaṃ samaṃ. Gāvo assa santīti gomā, gomanto, gomatī, gomantī, gomaṃ kulaṃ iccādi.
‘‘Saddhā assa atthī’’ti viggahe –
405.Saddhādito ṇa.
Saddhā paññāiccevamādito ṇappaccayo hoti ‘‘tadassatthi’’iccetasmiṃ atthe. Saddho puriso, saddhā kaññā, saddhaṃ kulaṃ. Evaṃ pañño, amaccharo, tathā buddhaṃ, buddhi assa atthīti buddho iccādi.
Assatthitaddhitaṃ.