Abyayataddhita
‘‘Ekasmiṃ vāre bhuñjati, dvivāre bhuñjatī’’ti viggahe –
419.Ekādito sakissa kkhattuṃ.
Ekadvitiiccevamādito gaṇanato sakissa ṭhāne vāratthe kkhattuṃpaccayo hoti. Ekakkhattuṃ, dvikkhattuṃ bhuñjati, ‘‘sabbāsamāvuso’’tiādinā silopo. Evaṃ tikkhattuṃ, catukkhattuṃ, pañcakkhattuṃ, chakkhattuṃ, sattakkhattuṃ, aṭṭhakkhattuṃ, navakkhattuṃ, dasakkhattuṃ, satakkhattuṃ, sahassakkhattuṃ, bahukkhattuṃ, katikkhattuṃ.
‘‘Ekena vibhāgenā’’ti viggahe –
Maṇḍūkagatiyā saṅkhyāggahaṇamanuvattate.
420.Vibhāge dhā ca.
Vibhāgatthe ekādisaṅkhyāto dhāpaccayo hoti. Casaddena ekadvito jjha ca, suttādito so ca. Ekadhā. Dvīhi vibhāgehi dvidhā, dudhā vā, dvedhā. Tīhi vibhāgehi tidhā, tedhā vā, ‘‘tesu vuddhī’’tiādinā ikārassekāro. Evaṃ catudhā, pañcadhā, chadhā, sattadhā, aṭṭhadhā, navadhā, dasadhā, satadhā, sahassadhā, katidhā, bahudhā.
Jjhappaccaye ekadhā karotīti ekajjhaṃ. Evaṃ dvejjhaṃ.
Sopaccaye suttena vibhāgena suttaso. Evaṃ byañjanaso, padaso, atthaso, bahuso, sabbākārena sabbaso , upāyaso, hetuso, ṭhānaso, yoniso.
421.Sabbanāmehi pakāravacane tu thā.
Sabbanāmehi pakāravacanatthe thāpaccayo hoti, tusaddena thattāpaccayo ca. Sāmaññassa bhedako viseso pakāro, tassābhidhāneti attho, so pakāro tathā, taṃ pakāraṃ tathā, tena pakārena tathā, yena pakārena yathā. Evaṃ sabbathā, aññathā, itarathā, ubhayathā, thattāpaccaye tena pakārena tathattā. Evaṃ yathattā, aññathattā.
Ko pakāroti atthe –
422.Kimimehi thaṃ.
Kiṃimaiccetehi thaṃpaccayo hoti pakāravacanatthe. ‘‘Kissa ka ve cā’’ti ettha casaddena kissa kādeso. Kathaṃ, kaṃ pakāraṃ kathaṃ, kena pakārena kathaṃ, ayaṃ pakāro itthaṃ, imaṃ pakāraṃ itthaṃ. Anena pakārena itthaṃ, ‘‘imassi thaṃ dāniha to dhesu cā’’ti imasaddassa ikāro, dvittaṃ. Ettha hi kkhattuṃ ādithaṃpariyosānappaccayantānaṃ abyayataddhitattā nāmabyapadesaṃ katvā vibhattimhi kate ‘‘sabbāsamāvuso’’tiādinā vibhattilopo, ‘‘kvaci to pañcamyatthe’’tiādinā vuttatoādippaccayantā ca idheva abyayataddhite saṅgayhanti.
423.Yadanupapannānipātanā sijjhanti.
Ye saddā lakkhaṇena anupapannā aniddiṭṭhalakkhaṇā akkharādito, nāmopasagganipātato vā samāsataddhitādito vā, te nipātanā sijjhanti.
Taddhitato tāva –
Imasmā jja siyā kāle, samānāparato jju ca;
Imasaddassa’kāro ca, samānassa ca so siyā.
Imasmiṃ kāle, imasmiṃ divase vā ajja, samāne kāle sajju, aparasmiṃdivase aparajju. Nipātehi bhavatthe tanappaccayo. Ajja bhavaṃ ajjatanaṃ, ajja bhavā ajjatanī, sve bhavaṃ svātanaṃ. Evaṃ purātanaṃ, hiyyo bhavaṃ hiyyattanaṃ, hiyyo bhavā hiyyattanī iccādi.
Abyayataddhitaṃ.
Sāmaññavuttibhāvatthā-byayato taddhitaṃ tidhā;
Tatrādi catudhāpaccā-nekatthassatthisaṅkhyāto.
Iti padarūpasiddhiyaṃ taddhitakaṇḍo
Pañcamo.