1.4. Kusalādivagga
85.
Kusalaṃ sukataṃ sukkaṃ, puññaṃ dhamma manitthiyaṃ;
Sucarita matho diṭṭha, dhammikaṃ ihalokikaṃ.
86.
Sandiṭṭhika matho pāra, lokikaṃ samparāyikaṃ;
Takkālaṃ tu tadātvaṃ co, Ttarakālo tu āyati.
87.
Hāso’ ttamanatā pīti, vitti tuṭṭhi ca nāriyaṃ;
Ānando pamudā’modo, santoso nandi sammado.
88.
Pāmojjañca pamodo tha, sukhaṃ sātañca phāsva’tha;
Bhaddaṃ seyyo subhaṃ khemaṃ, kalyāṇaṃ maṅgalaṃ sivaṃ.
89.
Dukkhañca kasiraṃ kicchaṃ, nīgho ca byasanaṃ aghaṃ;
Dabbe tu pāpapuññāni, tīsvākicchaṃ sukhādi ca.
90.
Bhāgyaṃ niyati bhāgo ca, bhāgadheyyaṃ vidhī’rito;
Atho uppatti nibbatti, jāti janana mubbhavo.
91.
Nimittaṃ kāraṇaṃ ṭhānaṃ, padaṃ bījaṃ nibandhanaṃ;
Nidānaṃ pabhavo hetu, sambhavo setu paccayo.
92.
Kāraṇaṃ yaṃ samāsannaṃ, padaṭṭhānanti taṃ mataṃ;
Jīvo tu puriso’ttā tha, padhānaṃ pakatitthiyaṃ.
93.
Pāṇo sarīrī bhūtaṃ vā, satto dehī ca puggalo;
Jīvo pāṇī pajā jantu, Jano loko tathāgato.
94.
Rūpaṃ saddo gandha rasā, phasso dhammo ca gocarā;
Ālambā visayā te chā, rammaṇā lambaṇāni ca.
95.
Sukko goro sito’dātā, Dhavalo seta, paṇḍarā;
Soṇo tu lohito ratto, Tamba mañjiṭṭha rohitā.
96.
Nīlo kaṇhā’sitā kāḷo, Mecako sāma sāmalā;
Sitapītetu paṇḍu’tto, īsaṃpaṇḍutu dhūsaro.
97.
Aruṇo kiñciratto tha, Pāṭalo setalohito;
Atho pīto halidyābho, Palāso harito hari.
98.
Kaḷāro kapilo nīla, pīte tha rocanappabhe;
Piṅgo pisaṅgo pyathavā, kaḷārādī tu piṅgale.
99.
Kammāso sabalo citto, Sāvo tu kaṇhapītake;
Vāccaliṅgā guṇinyete, guṇe sukkādayo pume.
100.
Naccaṃ naṭṭañca naṭanaṃ, nattanaṃ lāsanaṃ bhave;
Naccaṃ tu vāditaṃ gīta, miti nāṭumidaṃ tayaṃ.
101.
Naccaṭṭhānaṃ siyā raṅgo, bhinayo sūcyasūcanaṃ;
Aṅgahāro’ṅgavikkhepo, naṭṭako naṭako naṭo.
102.
Siṅgāro karuṇo vīra, bbhuta hassa bhayānakā;
Santo bībhaccha ruddāni, nava nāṭyarasā ime.
103.
Posassa nāriyaṃ pose, itthiyā saṅgamaṃ pati;
Yā pihā esa siṅgāro, ratikīḷādikāraṇo.
104.
Uttama ppakatippāyo, itthipurisahetuko;
So sambhogo viyogoti, Siṅgāro duvidho mato.
105.
Bhāsitaṃ lapitaṃ bhāsā, vohāro vacanaṃ vaco;
Utti vācā girā vāṇī, bhāratī kathitā [kathā (katthaci)] vacī.
106.
Ekākhyāto padacayo, siyā vākyaṃsakārako;
Āmeḍitanti viññeyyaṃ, dvattikkhattu mudīraṇaṃ.
107.
Bhaye kodhe pasaṃsāyaṃ, turite kotūhale’cchare;
Hāse soke pasāde ca, kare āmeḍitaṃ budho.
108.
Iru nārī yaju sāma, miti vedā tayo siyuṃ;
Ete eva tayī nārī, vedo manto sutitthiyaṃ.
109.
Aṭṭhako vāmako vāma, devo caṅgīraso bhagu;
Yamadaggi ca vāsiṭṭho, bhāradvājo ca kassapo;
Vessāmittoti mantānaṃ, kattāro isayo ime.
110.
Kappo byākaraṇaṃ joti, satthaṃ sikkhā nirutti ca;
Chandoviciti cetāni, vedaṅgāni vadanti cha.
111.
Itihāso purāvutta, ppabandho bhāratādiko;
Nāmappakāsakaṃ satthaṃ, rukkhādīnaṃ nighaṇḍu so.
112.
Vitaṇḍasatthaṃ viññeyyaṃ, yaṃ taṃ lokāyataṃ iti;
Keṭubhaṃ tu kriyākappa, vikappo kavinaṃ hito.
113.
Ākhyāyikopaladdhatthā, pabandhakappanā kathā;
Daṇḍanītya’tthasatthasmiṃ, vuttanto tu pavatti ca.
114.
Saññā, khyā, vhā samaññā cā, bhidhānaṃ nāma mavhayo;
Nāmadheyyā’ dhivacanaṃ, paṭivākyaṃ tu uttaraṃ.
115.
Pañho tīsva nuyogo ca, pucchā pyatha nidassanaṃ;
Upogghāto ca diṭṭhanto, tatho’dāharaṇaṃ bhave.
116.
Samā saṅkhepa saṃhārā, samāso saṅgaho pyatha;
Sataṃ dhārayasī tyādya, bbhakkhānaṃ tucchabhāsanaṃ.
117.
Vohāro tu vivādo tha, sapanaṃ sapathopi ca;
Yaso siloko kittitthī, Ghosanā tu’ccasaddanaṃ.
118.
Paṭighoso paṭiravo, tho’ paññāso vacīmukhaṃ;
Katthanā ca silāghā ca, vaṇṇanā ca nuti tthuti.
119.
Thomanañca [thomanaṃ vā (katthaci thomanaṃ thomanā dviliṅge)] pasaṃsātha, kekā nādo sikhaṇḍinaṃ;
Gajānaṃ koñcanādo tha, Matā hesā hayaddhani.
120.
Pariyāyo vevacanaṃ, sākacchā tu ca saṃkathā;
Upavādo cu’pakkosā, vaṇṇavādā’nuvādo ca;
Janavādā’pavādāpi, parivādo ca tulyatthā.
121.
Khepo nindā tathā kucchā, jigucchā garahā bhave;
Nindāpubbo upārambho, paribhāsana muccate.
122.
Aṭṭhānariyavohāra, vasena yā pavattitā;
Abhivākyaṃ siyā vācā, sā vītikkamadīpanī.
123.
Muhuṃbhāsā nulāpotha, palāpo natthikā girā;
Ādobhāsana mālāpo, Vilāpo tu pariddavo.
124.
Vippalāpo virodhotti, sandesotti tu vācikaṃ;
Sambhāsanaṃ tu sallāpo, virodharahitaṃ mithu.
125.
Pharusaṃ niṭṭhuraṃ vākyaṃ, manuññaṃ hadayaṅgamaṃ;
Saṃkulaṃ tu kiliṭṭhañca, pubbāparavirodhinī.
126.
Samudāyattharahitaṃ, abaddhamiti [abandha (ka.)] kittitaṃ;
Vitathaṃ tu musā cātha [āhataṃ tu musātthakaṃ (katthaci, amarakose)], pharusādī tiliṅgikā.
127.
Sammā byayañcā vitathaṃ, saccaṃ tacchaṃ yathātathaṃ;
Tabbantā tīsva līkaṃ tva, saccaṃ micchā musā byayaṃ.
128.
Ravo ninādo ninado ca saddo,
Nigghosa nāda ddhanayo ca rāvo;
Ārāva saṃrāva virāva ghosā,
Ravā sutitthī sara nissanā ca.
129.
Vissaṭṭha mañju viññeyyā, savanīyā visārino;
Bindu gambhīra ninnādī, tyeva maṭṭhaṅgiko saro.
130.
Tiracchānagatānañhi, rutaṃ vassita muccate;
Kolāhalo kalahalo, Gītaṃ gānañca gītikā.
131.
Sarā satta tayo gāmā, cekavīsati mucchanā;
Tānā [ṭhānāni (bahūsu)] cekūnapaññāsa, iccetaṃ saramaṇḍalaṃ.
132.
Usabho dhevato ceva, chajja gandhāra majjhimā;
Pañcamo ca nisādoti, satte’te gaditā sarā.
133.
Nadanti usabhaṃ gāvo, turagā dhevataṃ tathā;
Chajjaṃ mayūrā gandhāra, majā koñcā ca majjhimaṃ.
134.
Pañcamaṃ parapuṭṭhādī, nisādampi ca vāraṇā;
Chajjo ca majjhimo gāmā, Tayo sādhāraṇoti ca.
135.
Saresu tesu pacceke, tisso tisso hi mucchanā;
Siyuṃ tatheva tānāni [ṭhānāni (bahūsu)], satta satteva labbhare.
136.
Tisso duve catasso ca, catasso kamato sare;
Tisso duve catassoti, dvāvīsati sutī siyuṃ.
137.
Uccatare rave tāro, thābyatte madhure kalo;
Gambhīre tu rave mando, tārādī tīsvatho kale;
Kākalī sukhume vutto, Kriyādisamatā layo.
138.
Vīṇā ca vallakī satta, tantī sā parivādinī;
Pokkharo doṇi vīṇāya, Upavīṇo tu veṭhako.
139.
Ātatañceva vitata, mātatavitataṃ ghanaṃ;
Susiraṃ ceti tūriyaṃ, pañcaṅgika mudīritaṃ.
140.
Ātataṃ nāma cammāva, naddhesu bheriyādisu;
Tale’kekayutaṃ kumbha, thuṇa daddarikādikaṃ.
141.
Vitataṃ co’bhayatalaṃ, tūriyaṃ murajādikaṃ;
Ātatavitataṃ sabba, vinaddhaṃ paṇavādikaṃ.
142.
Susiraṃ vaṃsasaṅkhādi, sammatālādikaṃ ghanaṃ;
Ātojjaṃ tu ca vādittaṃ, vāditaṃ vajja muccate.
143.
Bherī (bheri) dundubhi vutto tha, Mudiṅgo murajossa tu;
Āliṅga, ṅkyo, ddhakā bhedā, Tiṇavo tu ca ḍiṇḍimo.
144.
Ālambaro tu paṇavo, koṇo vīṇādivādanaṃ;
Daddarī paṭaho bheri, ppabhedā maddalādayo.
145.
Janappiye vimadduṭṭhe, gandhe parimalo bhave;
So tvā modo dūragāmī, vissantā tīsvito paraṃ.
146.
Iṭṭhagandho ca surabhi, sugandho ca sugandhi ca;
Pūtigandhi tu duggandho, tha vissaṃ āmagandhi yaṃ.
147.
Kuṅkumañceva yavana, pupphañca tagaraṃ tathā;
Turukkhoti catujjāti, gandhā ete pakāsitā.
148.
Kasāvo nitthiyaṃ titto, madhuro lavaṇo ime;
Ambilo kaṭuko ceti, cha rasā tabbatī tisu.
149.
Siyā phasso ca phoṭṭhabbo, Visayī tvakkha mindriyaṃ;
Nayanaṃ tvakkhi nettañca, locanaṃ ca’cchi cakkhu ca.
150.
Sotaṃ saddaggaho kaṇṇo, savanaṃ suti natthu tu;
Nāsā ca nāsikā ghānaṃ, jivhātu rasanā bhave.
151.
Sarīraṃ vapu gattañcā, ttabhāvo bondi viggaho;
Dehaṃ vā purise kāyo, thiyaṃ tanu kaḷevaraṃ.