2.4. Catubbaṇṇavagga

2.4.1. Khattiyavagga

332.

Kulaṃ vaṃso ca santānā, bhijanā gotta manvayo;

Thiyaṃ santatya tho vaṇṇā, cattāro khattiyādayo.

333.

Kulīno sajjano sādhu, Sabhyo cāyyo mahākulo;

Rājā bhūpati bhūpālo, patthivo ca narādhipo.

334.

Bhūnātho jagatipālo, disampati janādhipo;

Raṭṭhādhipo naradevo, bhūmipo bhūbhujo pyatha.

335.

Rājañño khattiyo khattaṃ, muddhābhisitta bāhujā;

Sabbabhummo cakkavattī, bhūpoñño maṇḍalissaro.

336.

Pume licchavi vajjī ca, sakyo tu sākiyo tha ca;

Bhaddakaccānā [bhaddā kaccānā (ṭī.)] rāhula, mātā bimbā yasodharā.

337.

Koṭīnaṃ heṭṭhimantena, sataṃ yesaṃ nidhānagaṃ;

Kahāpaṇānaṃ divasa, vaḷañjo vīsatambaṇaṃ.

338.

Te khattiyamahāsālā, sīti koṭidhanāni tu;

Nidhānagāni divasa, vaḷañjo ca dasambaṇaṃ.

339.

Yesaṃ dvijamahāsālā, tadupaḍḍhe nidhānage;

Vaḷañje ca gahapati, mahāsālā dhane siyuṃ.

340.

Mahāmatto padhānañca, matisajīvo mantinī;

Sajīvo sacivā, macco, senānī tu camūpati.

341.

Nyāsādīnaṃ vivādānaṃ, akkhadasso padaṭṭhari;

Dovāriko patīhāro, dvāraṭṭho dvārapālako.

342.

Anīkaṭṭhoti rājūnaṃ, aṅgarakkhagaṇo mato;

Kañcukī sovidallo ca, anujīvī tu sevako.

343.

Ajjhakkho dhikato ceva, Heraññiko tu nikkhiko;

Sadesānantaro sattu, mittorājā tato paraṃ.

344.

Amitto ripu verī ca, sapattā rāti satva’ri; (Sattu+ari)

Paccatthiko paripanthī, paṭipakkhā hitāparo.

345.

Paccāmitto vipakkho ca, paccanīka virodhino;

Viddesī ca diso diṭṭho,thā nurodho nuvattanaṃ.

346.

Mitto nitthī vayasso ca, sahāyo [suhajjo (ṭī.)] suhado sakhā;

Sambhatto daḷhamitto tha, sandiṭṭho diṭṭhamattako.

347.

Caro ca guḷhapuriso, pathāvī pathiko’ddhagū;

Dūto tu sandesaharo, gaṇako tu muhuttiko.

348.

Lekhako lipikāro ca, vaṇṇo tu akkharo pyatha;

Bhedo daṇḍo sāma dānā, nyupāyā caturo ime.

349.

Upajāpotu bhedo ca, daṇḍo tu sāhasaṃ damo;

 

350.

Sāmya’ macco sakhā koso, duggañca vijitaṃ balaṃ;

Rajjaṅgānīti sattete, siyuṃ pakatiyo pica.

351.

Pabhāvu’ssāha, mantānaṃ, vasā tisso hi sattiyo;

Pabhāvo daṇḍajo tejo, Patāpo tu ca kosajo.

 

352.

Manto ca mantanaṃ so tu, catukkaṇṇo dvigocaro;

Tigocaro tu chakkaṇṇo, rahassaṃ guyha muccate.

353.

Tīsu vivitta vijana, channā, raho raho byayaṃ;

Vissāso tu ca vissambho, Yuttaṃ tvo’pāyikaṃ tisu.

 

354.

Ovādo cānusiṭṭhitthī, pumavajje nusāsanaṃ;

Āṇā ca sāsanaṃ ñeyyaṃ, uddānaṃ tu ca bandhanaṃ.

355.

Āgu vutta [mantu (ka.)] maparādho, karo tu bali muccate;

Puṇṇapatto tuṭṭhidāyo, upadā tu ca pābhataṃ.

356.

Tatho’pāyana mukkoco, paṇṇākāro paheṇakaṃ;

Suṅkaṃ tvanitthī gumbādi, deyye thā’yo dhanāgamo.

357.

Ātapattaṃ tathā chattaṃ, raññaṃ tu hemamāsanaṃ;

Sīhāsanaṃ atho vāḷa, bījanītthī ca cāmaraṃ.

358.

Khaggo ca chatta muṇhīsaṃ, pādukā vālabījanī;

Ime kakudhabhaṇḍāni, bhavanti pañca rājunaṃ.

359.

Bhaddakumbho puṇṇakumbho, bhiṅkāro jaladāyako;

Hatthi,ssa,ratha,pattī tu, senā hi caturaṅginī.

360.

Kuñjaro vāraṇo hatthī, mātaṅgo dvirado gajo;

Nāgo dvipo ibho dantī, Yūthajeṭṭho tu yūthapo.

 

361.

Kāḷāvaka gaṅgeyyā, paṇḍara tambā ca piṅgalo gandho;

Maṅgala hemo’posatha, Chaddantā gajakulāni etāni.

 

362.

Kalabho ceva bhiṅkotha, pabhinno matta gajjitā;

Hatthighaṭā tu gajatā, hatthīnī tu kareṇukā.

363.

Kumbho hatthisiropiṇḍā, kaṇṇamūlaṃ tu cūlikā;

Āsanaṃ khandhadesamhi, pucchamūlaṃ tu mecako.

364.

Ālāna māḷhako thambho, nitthītu nigaḷo’nduko;

Saṅkhalaṃ tīsvatho gaṇḍo, Kaṭo dānaṃ tu so mado.

 

365.

Soṇḍo tu dvīsu hattho tha, Karaggaṃ pokkharaṃ bhave;

Majjhamhi bandhanaṃ kacchā, kappano tu kuthādayo.

366.

Opavayho rājavayho, sajjito tu ca kappito;

Tomaro nitthiyaṃ pāde, siyā vijjhanakaṇṭako.

367.

Tuttaṃ tu kaṇṇamūlamhi, matthakamhi tu aṅkuso;

Hatthāroho hatthimeṇḍo, Hatthipo hatthigopako.

 

368.

Gāmaṇīyo tu mātaṅga, hayādyācariyo bhave;

Hayo turaṅgo turago, Vāho asso ca sindhavo.

 

369.

Bhedo assataro tassā, Jāniyo tu kulīnako;

Sukhavāhī vinīto tha, Kisoro hayapotako.

 

370.

Ghoṭako tu khaḷuṅko tha, javano ca javādhiko;

Mukhādhānaṃ khalīno vā, kasā tva ssābhitāḷinī.

371.

Kusā tu nāsarajjumhi, vaḷavā’ssā khuro saphaṃ;

Puccha manitthī naṅguṭṭhaṃ, vālahattho ca vāladhi.

372.

Sandano ca ratho phussa, ratho tu naraṇāya so;

Cammāvuto ca veyaggho, Deppo byagghassa dīpino.

373.

Sivikā yāpyayānañcā, nitthī tu sakaṭo pya’naṃ [(sakaṭo pi+anaṃ)];

Cakkaṃ rathaṅga mākhyātaṃ, tassanto nemi nāriyaṃ.

374.

Tammajjhe piṇḍikā nābhi, kubbaro tu yugandharo;

Akkhaggakīle āṇītthī, varutho rathagutya’tha.

375.

Dhuro mukhe rathassaṅgā, tva kkho pakkharaādayo;

Yānañca vāhanaṃ yoggaṃ, sabbahatthyādivāhane.

376.

Rathacārī tu sūto ca, pājitā ceva sārathī;

Rathāroho ca rathiko, Rathī yodho tu yo bhaṭo.

 

377.

Padāti pattī tu pume, padago padiko mato;

Sannāho kaṅkaṭo vammaṃ, kavaco vā uracchado.

378.

Jālikā tha ca sannaddho, sajjo ca vammiko bhave;

Āmukko paṭimukko tha, purecārī purecaro.

379.

Pubbaṅgamo puregāmī, mandagāmī tu mantharo;

Javano turito vegī, jetabbaṃ jeyya muccate.

380.

Sūra vīrā tu vikkanto, sahāyo nucaro samā;

Sannaddhappabhutī tīsu, pātheyyaṃ tu ca sambalaṃ.

381.

Vāhinī dhajinī senā, camū cakkaṃ balaṃ tathā;

Anīko vā tha vinyāso, Byūho senāya kathyate.

 

382.

Hatthī dvādasaposo,ti, Puriso turago, ratho;

Catuposoti etena, lakkhaṇenā dhamantato.

383.

Hatthānīkaṃ hayānīkaṃ, rathānīkaṃ tayo tayo;

Gajādayo sasatthā tu, pattānīkaṃ catujjanā.

384.

Saṭṭhivaṃsakalāpesu, paccekaṃ saṭṭhidaṇḍisu;

Dhūlīkatesu senāya, yantiyā kkhobhanī[akkhobhiṇī (ka.)] tthiyaṃ.

385.

Sampatti sampadā lakkhī, sirī vipatti āpadā;

Athā vudhañca [āyudhantipi pāṭho] heti’tthī, satthaṃ paharaṇaṃ bhave.

386.

Muttāmutta mamuttañca, pāṇito muttameva ca;

Yantamuttanti sakalaṃ, āyudhaṃ taṃ catubbidhaṃ.

387.

Muttāmuttañca yaṭṭhyādi, amuttaṃ churikādikaṃ;

Pāṇimuttaṃ tu satyādi, yantamuttaṃ sarādikaṃ.

388.

Issāso dhanu kodaṇḍaṃ, cāpo nitthī sarāsanaṃ;

Atho guṇo jiyā jyā tha, Saro patti ca sāyako.

 

389.

Vāṇo kaṇḍa musu dvīsu, khurappo [urappo (ka.)] tejanā’sanaṃ;

Tūṇītthiyaṃ kalāpo ca, tūṇo tūṇīra vāṇadhi.

390.

Pakkho tu vājo diddho tu, visappito saro bhave;

Lakkhaṃ vejjhaṃ sarabyañca, sarābhyāso tu’pāsanaṃ.

391.

Maṇḍalaggo tu nettiṃso, asi khaggo ca sāyako;

Kositthī tabbidhāne tho, tharu khaggādimuṭṭhiyaṃ.

392.

Kheṭakaṃ phalakaṃ cammaṃ, illī tu karapālikā;

Churikā satya’siputtī, laguḷo tu ca muggaro.

393.

Sallo nitthi saṅku pume, vāsī tu tacchanītthiyaṃ;

Kuṭhārī [kudhārī (ṭī.)] tthīpharasuso, ṭaṅko pāsāṇadāraṇo.

394.

Kaṇayo bhindivāḷo ca, cakkaṃ kunto gadā tathā;

Satyā’dī satthabhedā tha, Koṇo’sso koṭi nāriyaṃ.

 

395.

Niyyānaṃ gamanaṃ yātrā, paṭṭhānañca gamo gati;

Cuṇṇo paṃsu rajo ceva, dhūlī’tthī reṇu ca dvisu.

396.

Māgadho madhuko vutto, vandī tu thutipāṭhako;

Vetāḷiko bodhakaro, Cakkiko tu ca ghaṇṭiko.

 

397.

Ketu dhajo paṭākā ca, kadalī ketanaṃ pyatha;

Yo’haṃkāro’ññamaññassa, sā’ hamahamikā bhave.

398.

Balaṃ thāmo sahaṃ satti, vikkamo tvatisūratā;

Raṇe jitassa yaṃ pānaṃ, jayapānanti taṃ mataṃ.

399.

Saṅgāmo sampahāro cā, nitthiyaṃ samaraṃ raṇaṃ;

Ājitthī āhavo yuddha, māyodhanañca saṃyugaṃ.

400.

Bhaṇḍanaṃ tu vivādo ca, viggaho kalaha medhagā;

Mucchā moho tha pasayho, Balakkāro haṭho bhave.

 

401.

Uppādo[uppāto (ka.)1027-gāthā passitabbā] bhūtavikati, yā subhāsubhasūcikā;

Īti tvitthī ajaññañca, upasaggo upaddavo.

402.

Nibbuddhaṃ[niyuddhaṃ (ka.)] mallayuddhamhi, jayo tu vijayo bhave;

Parājayo raṇe bhaṅgo, palāyana mapakkamo.

403.

Māraṇaṃ hananaṃ ghāto, nāsanañca nisūdanaṃ;

Hiṃsanaṃ saraṇaṃ hiṃsā, vadho sasana ghātanaṃ.

404.

Maraṇaṃ kālakiriyā, palayo maccu accayo;

Nidhano nitthiyaṃ nāso, kālo’nto cavanaṃ bhave.

405.

Tīsu peto pareto ca, Mato tha citako cito;

Āḷahanaṃ susānañcā, nitthiyaṃ kuṇapo chavo.

406.

Kabandho nitthiyaṃ deho, sirosuñño sahakriyo;

Atha sivathikā vuttā, susānasmiñhi āmake.

407.

Vandītthiyaṃ karamaro, pāṇo tva’su pakāsito;

Kārā tu bandhanāgāraṃ, kāraṇā tu ca yātanā.

Iti khattiyavaggo.